“My heart’s in the Highlands, my heart is not here,
My heart’s in the Highlands, a-chasing the deer;
Chasing the wild-deer, and following the roe,
My heart’s in the Highlands, wherever I go…”
Robert Berns (1759-1796)

Pesma Roberta Bernsa ispunjena nostalgijom i čežnjom našla je adekvatno mesto u savremenom aranžmanu za glas i orgulje, delu estonskog kompozitora Arvo Perta, kao jedna od muzičkih tema čuvenog Sorentinovog filma “Velika lepota”. Đep Gambardela, glavni junak filma, ličnost iz miljea elite Večnog grada, vešto igra ulogu nonšalantne dendijevske figure sa besprekorno uvežbanim manirima shodno matrici društvenih krugova kojima pripada. U trenucima iskrenosti, kada ogoli sebe u spoznaji ništavnosti života, Gambardela evocira uspomene na blaženstvo jednog događaja iz dečačkog doba, ambijent okupan mediteranskim suncem i morem, na lice i glas prve mladalačke ljubavi, možda i jedine, na osećaj harmonije i istinske sreće. Ta žudnja za stanjem čistote i nevinosti, za povratkom sigurnom mestu izgubljenom/napuštenom usled sile okolnosti ili izbora, koja povezuje Bernsa i Sorentina/Gambardelu, predstavlja tragalaštvo koje kontinuirano oblikuje i imaginarijum Miša Filipovca.

Jelen, odnosno mladunče ovog gracioznog i plemenitog bića, u radu Filipovca je konstantna metafora čija vizualizacija fluktuira u varijabilnim prostornim kontekstima i različitim medijskim izrazima (akril, crtež/grafit, print, kolaž…), naglašavajući enigmatičnost prizora i njenih simboličkih slojeva. Svog glavnog protagonistu umetnik predstavlja kao živu jedinku ili lutku-rekvizit-figurinu, kao voluminoznu formu ili plošni crtež, mimetički precizno oblikovanog i integrisanog u okolinu ili apliciranog nadrealističkim postupkom komponovanja, u vidu siluete-isečka, kroz igru postojanja i nestajanja. Jelen je pozicioniran u svom izvornom habitusu -šuma, proplanak- ili u hoknijevskoj atmosferi sceničnog karaktera – enterijer, terasa, stepenište, bazen… Utisak varira od prijatne utopije i prostora želje do distopijske meta-realnosti, osećaja nelagode, zebnje, opreza i uznemirenosti. Umetnik kreira svoju verziju priče o “Princu šume” izbegavajući linearni tok naracije. Statičnost prizora deluje u službi meditativnog raspoloženja i evociranja proživljenog iskustva pohranjenog u memoriji ili neostvarenog sna zarobljenog u prošlosti. Kroz prepoznatljivost ljupkog Diznijevog Bambija umetnik dotiče sferu popularne kulture, potencijala i moći medija u oblikovanju životnih navika i pogleda na svet. Shodno tome, postavlja se pitanje etike i dijalektike želja i njihovih relativizovanih vrednosnih pozicija. Da li je naša težnja ka utočištu iskrena i osvešćena i u kojoj meri se iza te vizije o stanju harmonije krije konzumeristička zona komfora? Realnosti i simulakrumi savremenih elektronskih medija i digitalne sfere nude surogat sreće, eskapizma i zaštite od rizika neposrednog kontakta, ujedno postajući glavnim izvorom zaglušujućeg informacionog šuma koji generiše osećaj narastajuće nesigurnosti i straha. Skorašnje pandemijsko iskustvo je dodatno produbilo taj jaz između dva ambivalentna lica medijske retorike i oprečnih uslova koji kanališu životne tokove. Virtuelna postavka na web strani Prodajne galerije “Beograd” tokom decembra 2023. i tekst u katalogu nedavno završene izložbe “Glasovi u kući” u Galeriji Atrijum Biblioteke grada Beograda, generisan pomoću AI sistema ChatGPT, ukazuju na promišljeno integrisanje i same forme prezentacije/interpretacije u problemski okvir stvaralačke poetike autora. Diskretni fragmenti rastera u pojedinim radovima upućuju na vizuelno i simboličko preplitanje ekranske slike i tradicionalnog ornamenta, umetničkih zanata svojstvenih intimnom prostoru doma. Ispitivanje izdržljivosti Bića na graničnim mogućnostima egzistencije u radu Miša Filipovca čita se između redova, od prizora dokolice kraj bazena, do sklupčanog drhtavog tela na vetrometini. Poznata je legenda o Sv. Eustahiju, rimskom vojniku koji se ugledavši raspeće u rogovima jelena preobratio u hrišćanstvo. Da li će destruktivnost današnjeg čovečanstva dozvoliti da mladunče jelena stasa i razvije rogove? Da li su naša čula previše otupela a duh postao previše ravnodušan da bismo u rogovima tog jelena ugledali znamenje novog preobraćenja neophodnog  za spas eksploatisanog, isparcelisanog i monetizovanog sveta?

Miroslav Sapundžić